Geschiedenis
De vrijmetselarij in Nederland
Vrijmetselarij en vrouwen
De eerste vrouwen in de loges
In de Middeleeuwen kon een vrouw het beroep van ‘freestone mason’ uitoefenen. Ook toen in het begin van de achttiende eeuw het aantal ‘gentleman masons’ groeide, lijkt nog geen hard verbod op het opnemen van vrouwen te hebben bestaan. Het bekendste voorbeeld van een vrouwelijk vrijmetselaar is Elizabet St. Leger (1693-1773), beter bekend als ‘the Honourable Mrs. Aldworth’ of ‘the Lady Freemason’. Vóór haar huwelijk in 1713 met Richard Aldworth nam ze, vanuit een naastgelegen kamer door een gat in de muur, een inwijding waar die plaatsvond in de privéloge van haar vader, Lord Doneraile of Doneraile Court, in County Cork in Ierland. Ze werd echter betrapt. De logeleden wisten niets beters te bedenken om haar het zwijgen op te leggen over wat ze gezien had, dan haar de maçonnieke eed te laten afleggen. Zo werd ze vrijmetselaar.
Adoptieloges
In Andersons Constitutions (1723) werd voor het eerst een verbod uitgevaardigd tegen het opnemen van vrouwen: ‘The Persons admitted Members of a Lodge must be (…) no Women’. In de door masculiene ‘clubs’ gedomineerde Engelse maatschappij leverde dit nauwelijks problemen op. Echter in Frankrijk was de positie van de vrouw, vooral in de hoge adel, anders. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in Frankrijk vanaf het midden van de achttiende eeuw vrouwen werden opgenomen in zogenaamde adoptieloges. Aan de bijeenkomsten van deze loges namen zowel (in de mannenloges ingewijde) mannen als (in de adoptieloges ingewijde) vrouwen deel.
Al in 1751 bestond ook in Den Haag een adoptieloge, La Loge de Juste, welke naam verwijst naar de toenmalige Nederlandse Grootmeester, Juste Gérard, Baron van Wassenaer (1716-1753). Hij was de Voorzittend Meester van deze adoptieloge. Toen in 1771 de Hertog van Chartres de nieuwe Grootmeester over de Franse vrijmetselaren werd, werd zijn zuster gelijktijdig de nieuwe Grootmeesteres over de adoptieloges. Dit is kenmerkend voor de invloed van de hofadel op de Franse vrijmetselarij in die tijd. In 1774 erkende het Grand Orient de France de adoptie-loges officieel en schreef nieuwe statuten voor. In de tijd van Napoleon bloeiden de adoptieloges, nu onder Keizerin Joséphine (1763-1814) als Grootmeesteres. Ook in Nederland waren ze populair.
Na de val van Napoleon veranderde de cultuur echter. De vrijmetselarij was in deze tijd in Nederland aanvankelijk niet populair. Dit veranderde langzaam door de installatie van Prins Frederik als Grootmeester. Frederik wees alle Franse invloeden af en verbood daarom ook de adoptieloges.
Ontstaan gemengde en feminiene Orden
In 1893 ontstond onder invloed van de vrouwenemancipatie in Frankrijk de eerste ‘gemengde’ maçonnieke Orde, die mannen en vrouwen opnam met het voor mannen gebruikelijk rituaal: Le Droit Humain. In 1902 werd de Engelse activiste en voorvechtster van vrouwenrechten, Annie Besant (1847-1933, tevens voorzitster van de in die tijd uiterst invloedrijke Theosophical Society) in Le Droit Humain opgenomen. Zij bracht deze Orde binnen enkele jaren tot grote bloei. In 1904 werd de eerste loge van deze Orde in Nederland opgericht (zie: Vrijmetselarij in Nederland: twintigste eeuw.
In 1903 sprak de meerderheid van de loges van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden zich uit voor het toelaten van vrouwen in de loge, maar dit werd door het Hoofdbestuur afgehouden. In 1922 werd door haar een Vereniging van Vrouwen van Vrijmetselaren opgericht.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden in heel Europa maçonnieke Orden die uitsluitend
vrouwen opnemen. In Nederland werd in 1947 met hulp van enkele mannelijke vrijmetselaren,
de Orde der Weefsters ‘Vita Feminea Textura’ opgericht. Deze Orde ontleent haar
symboliek aan het spinnen en weven en hanteert andere ritualen. Derhalve beschouwt
deze Orde zich niet als maçonniek, hoewel de principes waarop zij berust in
alle opzichten die van de vrijmetselarij zijn.
